slaskie.travel
Zabytkowy Park Pszczyński, należący do zespołu zamkowego książąt pszczyńskich, uważany jest za jeden z najpiękniejszych na Górnym Śląsku. Liczy blisko 160 ha powierzchni i składa się z trzech różniących się od siebie części. Główna, środkowa część to właściwy Park Zamkowy. Od wschodu sąsiaduje z nim znacznie mniejszy, ciągnący się wzdłuż rzeki Pszczynki – Park Dworcowy, a od zachodu – tzw. Dzika Promenada lub Zwierzyniec, tj. duże, mniej zagospodarowane tereny leśno-parkowe w dolinie Pszczynki, powstałe po osuszeniu w 1792 r. wielkiego stawu miejskiego. Rozległy obszar Zabytkowego Parku Pszczyńskiego stanowi atrakcyjne miejsce zarówno do wypoczynku, jak i rekreacji.
Park Zamkowy w Pszcznie, fot. www.slaskie.travel T. Renk
Park Zamkowy rozpościera się na obszarze blisko 50 ha. Powstał w drugiej połowie XVIII wieku, choć już w XVI w. był tutaj niewielki ogród warzywny po zachodniej stronie zamku oraz zwierzyniec w północno-zachodniej części obecnego parku. Utworzony w czasie barokowej przebudowy rezydencji książąt pszczyńskich, nawiązywał do wieloosiowych założeń wielkiego francuskiego architekta André Le Notré, podporządkowanych dominującej bryle budowli pałacowej. Po północnej stronie zamku pszczyńskiego wytyczono trzy aleje, rozchodzące się promieniście od głównej fasady pałacu. W połowie XIX w. zaczęto ogród zamkowy przekształcać w park krajobrazowy, tzw. angielski. Zlikwidowano wtedy m.in. główną, środkową aleję, zastępując ją rozległą polaną, otwierającą się ku nowo wybudowanym stawom na rzece Pszczynce i wzgórzom w północnej części parku. Z czasem, w przekształcanym w połowie XIX wieku parku, pojawiły się wszystkie charakterystyczne dla tego typu założeń elementy: rozległe otwarcia widokowe, malownicze skupiska drzew i krzewów, liczne rozlewiska i stawy z wysepkami i łukowatymi mostkami, otwarte łąki i samotne, rozłożyste drzewa. Brzegi stawów i kanałów obsadzano drzewami „płaczącymi”, ze zwisającymi tuż nad wodą konarami i gałęziami. Są tu liczne, wspaniałe i potężne: dęby szypułkowe, graby, buki zwyczajne i czerwone, kasztanowce, cisy, sosny wejmutki, lipy drobnolistne, jesiony, wiązy, modrzewie, świerki srebrzyste, brzozy, klony i platany, a także wierzby i tulipanowce. Wśród wielu ciekawych krzewów na uwagę zasługują piękne, kwitnące późną wiosną, okazy różaneczników (rododendronów) oraz mniejszych azalii.
Park Zamkowy w Pszcznie, fot. www.slaskie.travel T. Renk
Park Zamkowy w Pszczynie, fot. www.slaskie.travel
Park Zamkowy w Pszczynie, fot. www.slaskie.travel
Największą atrakcją Parku Zwierzynieckiego jest Pokazowa Zagroda Żubrów, otwarta w czerwcu 2008 r. Na blisko 10 hektarach wybudowano dwie zagrody wraz z infrastrukturą, m.in. paśnikami, zagrodą kwarantannową oraz magazynami karmy. Zwierzęta można oglądać z pomostu widokowego.
Głównym zadaniem Pokazowej Zagrody Żubrów jest przedstawienie turystom największego ssaka Europy – żubra Bison bonasus oraz innych zwierząt występujących w Lasach Pszczyńskich, jak również wybranych gatunków hodowlanych i ozdobnych. W ośrodku można zobaczyć m.in. jelenie, sarny, daniele, muflony, a z ptaków – pawie indyjskie, bażanty diamentowe, gęsi łabędzionose i egipskie, łabędzie i krzyżówki.
Żubry, Park Zwierzyniecki, fot. Pokazowa Zagroda Żubrów
Żubr jest największych zwierzęciem lądowym naszego kontynentu (waga dorosłych samców może przekroczyć 900 kg). Naturalnym biotopem żubra są lasy mieszane z udziałem wilgotnych i bagnistych łąk. Na pokarm tego roślinożercy składa się około 370 gatunków roślin, głównie ziół i traw, które stanowią około 67% jego diety; zjada on także liście, pędy i korę drzew oraz krzewinek. W Polsce żubr europejski reprezentowany jest przez podgatunek żubra nizinnego (Bison bonasus bonasus). W jego obrębie wydzielono dwie linie genetyczne: nizinną i nizinno-kaukaską. W linii nizinnej została wyodrębniona hodowlana linia pszczyńska.
Żubr, Park Zwierzyniecki, fot. Pokazowa Zagroda Żubrów
Jeszcze w czasach wczesnohistorycznych żubr zasiedlał ostępy leśne w całej Europie. W wyniku rozwoju cywilizacji ludzkiej postępowało kurczenie się zasięgu tego gatunku. Do XVII wieku przetrwał już tylko w Puszczy Białowieskiej i Kurpiowskiej. Ostatnie osobniki podgatunku nizinnego zginęły w Puszczy Białowieskiej w roku 1919, a podgatunku kaukaskiego (Bison bonasus caucasicus) – na Kaukazie w roku 1927. Wybicie ostatnich żubrów w Puszczy Białowieskiej nie oznaczało jednak kresu istnienia tego gatunku. W chwili ich wytępienia w Lasach Pszczyńskich przebywały bowiem 42 osobniki podgatunku nizinnego żubra. Żubry te wywodziły się z 4 okazów sprowadzonych do Murcek w 1865 roku przez księcia pszczyńskiego Jana Henryka XI Hochberga właśnie z Puszczy Białowieskiej. Hodowlę żubrów w Lasach Pszczyńskich należy więc uznać za najstarszą na świecie hodowlę żubrów, a jej znaczenie w uratowaniu gatunku przed zagładą jest nie do przecenienia.
Żubr, Park Zwierzyniecki, fot. Pokazowa Zagroda Żubrów
W momencie przystąpienia do restytucji żubra w Białowieży w roku 1929 stado pszczyńskie liczyło już tylko 7 osobników, które przeżyły okres I wojny światowej i powstań śląskich. Potomstwo żubrów pszczyńskich, a zwłaszcza Planta, Plebejer, Plavia i Plisch, odegrało najważniejszą rolę w restytucji stada wolnościowego w Puszczy Białowieskiej w XX w. oraz w zachowaniu żubra wśród żywych zwierząt na świecie.
Stado żyjące w Pokazowej Zagrodzie Żubrów to wyłącznie żubry należące do linii pszczyńskiej (z wyjątkiem Porcji II z linii białowieskiej). Pierwsze 3 żubry (Plista, Plawiant i Porcja II) zostały tu przywiezione z Jankowic w maju i listopadzie 2008 roku, a Placka w lutym 2010 roku. W latach 2008-2014 urodziło się w Zagrodzie 7 żubrów. Wśród nich jest m.in. dziewiętnastoletni Plawiant, obecnie najstarszy w Europie żubr przebywający w hodowli zamkniętej. Prowadzona w Zagrodzie działalność przyczynia się do zwiększenia liczebności stada żubrów z linii pszczyńskiej PL, które przekazywane są innym ośrodkom hodowlanym.
Żubr, Park Zwierzyniecki, Pokazowa Zagroda Żubrów, fot. www.slaskie.travel T. Renk
Współcześnie żubr europejski żyje w Europie w stanie dzikim w populacjach wolnościowych oraz w licznych hodowlach zamkniętych (rezerwatach, ogrodach zoo-logicznych, zagrodach). Jego liczebność w roku 2013 wynosiła 5249 żubrów, w tym 3310 w hodowlach wolnych i 316 w hodowlach półwolnych. Mimo pomyślnego rozwoju ilościowego stada żubrów na świecie, gatunek ten nadal wymaga aktywnej opieki i odpowiedzialnej kontynuacji procesu przywracania go dzikiej przyrodzie.
Park Pszczyński, fot. Agencia Promocji Ziemi Pszczyńskiej
