Wyszukiwarka
Liczba elementów: 133
Chorzów
Idea górnośląskiego muzeum na wolnym powietrzu zrodziła się w latach międzywojennych, kiedy to planowano stworzyć tego rodzaju muzeum w katowickim Parku Kościuszki. Dziś znajduje się tam zresztą pierwszy, przeniesiony obiekt – kościół z Syryni. Do pomysłu skansenu powrócono w latach 50-tych, jednak sam proces decyzyjny oraz prace związane z jego tworzeniem, ciągnęły się przez lata - jak zresztą sporo inwestycji w PRL. Skansen otwarto ostatecznie w Chorzowie, w r. 1975. Autorami projektu byli Maria Bytnar-Suboczowa i Anzelm Gorywoda. Na terenie parku etnograficznego znalazło się w sumie 75 obiektów. Obok kościoła św. Józefa Robotnika oraz kilkunastu zagród chłopskich, do ekspozycji należą także spichlerze, kuźnie, kapliczki, piece, studnie, czy ule. Pośród pierwszych obiektów przeniesionych do skansenu znalazły się XVIII-wieczny spichlerz z Warszowic oraz wiatrak z Grzawy, z 1813 roku, będący zresztą ostatnim wiatrakiem na Śląsku. Szczególnego rodzaju obiektem jest drewniany kościół św. Józefa Robotnika z XVIII w., jedyny zachowany budynek ze wsi Nieboczowy, na której terenie utworzono zbiornik retencyjny. Z regionu beskidzkiego z kolei pochodzą m.in. kurna chata z Istebnej oraz szałas pasterski z Brennej, któremu oryginalności dodaje wypasane tutaj stado owiec. Ekspozycja skansenu ukazuje także charakterystyczne dla regionu przenikanie się świata wiejskiego i przemysłowego. Na terenie Górnośląskiego Parku Etnograficznego urządzane są warsztaty, pokazy i imprezy plenerowe, jak Dzień Rzemiosła, Dzień Miodu, Dożynki czy Jarmark Produktów Tradycyjnych. Po skansenie wędrować można z przewodnikiem lub samodzielnie.
Mikołów
Śląski Ogród Botaniczny ma swoją siedzibę w sołectwie Mokre w Mikołowie, w Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej, na tzw. Sośniej Górze. Powstał w 2003 r. jako Związek Stowarzyszeń m.in. Województwa Śląskiego, miasta Mikołowa, Powiatu Mikołowskiego, miast Raciborza i Radzionkowa, Uniwersytetu Śląskiego i PAN. Oficjalną decyzję Ministra Środowiska o powołaniu Ogrodu wydano w 2006 r. Misją Ogrodu Botanicznego (zajmującego powierzchnię ok. 80 ha) są działania mające na celu ochronę i zachowanie dla potomnych różnorodności biologicznej Śląska i strefy klimatu umiarkowanego. Kolejne zadania to: edukacja ekologiczna, przyrodnicza i prozdrowotna oraz działalność naukowa. Ogród podzielony jest na pięć pracowni: Pracownię Kolekcji Roślin Ozdobnych, Pracownię Kolekcji Naukowych i Zachowawczych, Pracownię Kolekcji Siedliskowych, Pracownię Edukacji Ekologicznej i Przyrodniczej, Pracownię Studiów nad Systemami Adaptacyjnymi. W strukturze placówki możemy też wyodrębnić Ogród Nauki, Ogród Kształcenia i Ogród Kolekcji. Ogród Kolekcji (działają tu Pracownie Kolekcji Naukowych, Zachowawczych, Roślin Ozdobnych oraz Siedliskowych) skupia się przede wszystkim na uprawie roślin wybranych gatunków, ochronie różnorodności biologicznej oraz czynnej ochronie gatunków roślin zagrożonych i rzadkich zbiorowisk roślinnych. Działa tu również bank nasion. Wśród kolekcji Ogrodu możemy wyróżnić: Kolekcję Sadowniczą tradycyjnych odmian drzew owocowych (jabłonie, wiśnie, grusze i śliwy), Kolekcję Edukacyjną Roślin Energetycznych (m.in. wierzby, proso rózgowe, słonecznik bulwiasty, róża bezkolcowa) oraz Kolekcję Roślin Ozdobnych. W tej ostatniej zachwyt wzbudza Ericarium (Kolekcja Roślin Wrzosowatych) oraz Kolekcja Dendrologiczna (z Sekcją Widnego Lasu, Rododendronów i Magnolii). Ogród Nauki zajmuje się głównie ochroną bioróżnorodności regionu i naszej strefy klimatycznej, poprzez tworzenie siedlisk o maksymalnie dużym zróżnicowaniu. Działalność naukowa skupia się tu m.in. na diagnozie przyczyn zanikania poszczególnych gatunków oraz gromadzeniu niezbędnych danych środowiskowych. Tutaj prowadzone są też badania nad systemami adaptacyjnymi oraz nad procesami rozwojowymi drzew. Ogród Kształcenia skupia się przede wszystkim na działalności edukacyjnej, skierowanej do różnych grup wiekowych (dzieci, młodzież, nauczyciele, edukatorzy itd.). Prowadzone są m.in. warsztaty tematyczne, szkoła eksperymentu przyrodniczego, seminaria. Ogród Świąt Ekologicznych zajmuje się organizacją i promocją takich imprez, jak Święto Żaby, Święto Ptaków, Dzień Ziemi, Dzień Pszczoły, Dzień Pioruna itp.
W odległości kilkuset metrów od historycznego centrum Pszczyny, na terenie Parku Pszczyńskiego (w części określanej jako Park Zwierzyniec), ulokowano dostępną dla zwiedzających Pokazową Zagrodę Żubrów. Na jej terenie obejrzeć można zarówno te piękne zwierzęta, jak i przedstawicieli innych gatunków. Zlokalizowano tu także ekspozycję prezentującą świat przyrodniczy ziemi pszczyńskiej. Zwiedzanie ułatwia ścieżka edukacyjna.
więcej >>
Dodaj do planera
Rezerwat przyrody „Żubrowisko” w Jankowicach, niedaleko Pszczyny, utworzony został w 1996 r. Jest rezerwatem częściowym, zajmującym powierzchnię 744,61 ha. Jego celem jest ochrona populacji żubra, naszego największego ssaka i swoistego symbolu naszej fauny. Na terenie rezerwatu znajduje się stado około 40 osobników. Obiekt jest ogrodzony i - z uwagi na względy przede wszystkim sanitarne - nie jest udostępniany do zwiedzania.
więcej >>
Dodaj do planera
Pszczyna
Jedną z atrakcji Zabytkowego Parku Pszczyńskiego jest skansen o nazwie „Zagroda Wsi Pszczyńskiej”. Na jego terenie znalazły się obiekty architektury drewnianej z pobliskich rejonów. Większość pochodzi z XIX w. Ekspozycja utworzona została w 1975 r. i w kolejnych latach stopniowo rozrastała się. Obecnie znajduje się tutaj kilkanaście obiektów. Obok zwiedzania możemy także spróbować regionalnych potraw w karczmie, która została urządzona w zabytkowym młynie. Skansen leży na Szlaku Architektury Drewnianej województwa śląskiego.
więcej >>
Dodaj do planera
Proboszczowice
Gospodarstwo rodzinne położone w zachodniej części powiatu gliwickiego , w otoczeniu pól i lasów. Teren ten jest wręcz idealnym miejscem na skorzystanie z aktywnego wypoczynku na łonie natury, typowy dla tego miejsca mikroklimat sprzyja wyciszeniu, ukojeniu nerwów oraz relaksowi. Można się tu także zapoznać "ze śląską godką ", którą się posługujemy na co dzień.
więcej >>
Dodaj do planera
Bytom
Bytom należy do najstarszych i najbardziej znaczących miast śląskich. Żydzi z pewnością odwiedzali tak ważny gród już w średniowieczu, niewiele natomiast wiadomo o ich osiedlaniu się w mieście. Więcej informacji posiadamy dopiero z XVII wieku. Słychać wówczas o bytomskich Żydach zajmujących się wyszynkiem gorzałki, rzemiosłem szklarskim czy handlem. Pod koniec XVIII wieku ich liczba wzrosła do blisko 150. Wówczas też Żydzi mieli już własny cmentarz, rabina, a wkrótce – bo na początku XIX wieku – wybudowali synagogę. W ciągu XIX stulecia, podczas gwałtownego rozwoju przemysłowego Bytomia, wzrosła też liczba Żydów w mieście. W roku 1885 roku żyło ich tutaj prawie 2300. Byli wśród nich zarówno przedstawiciele biedoty, jak i najbogatsi przedsiębiorcy. Nowy cmentarz żydowski powstał w latach 60. XIX wieku. Działkę, przy dzisiejszej ulicy Piekarskiej, podarował dr Otto Friedlaender. Kirkut utworzono w roku 1866, ale pierwsze pochówki miały miejsce dwa lata później. Około roku 1890 Friedlaenderowie ufundowali dom przedpogrzebowy, utrzymany w stylu neogotyckim. Nekropolia jest ładnie rozplanowana. Na dwie części dzieli ją aleja centralna, od której odchodzą węższe alejki. Cmentarz zajmuje niewielką powierzchnię 1,2 ha. Dokładna inwentaryzacja doliczyła się istnienia 1474 grobów. Dominują, oczywiście, nagrobki w kształcie typowych macew, jest również sporo obelisków. Podaje się liczbę około 800 zachowanych nagrobków. Najczęściej wykonane zostały z piaskowca, ale występują także granitowe i z kamienia wapiennego. Inskrypcje stworzono w językach hebrajskim i niemieckim. Na cmentarzu pochowano przedstawicieli najznakomitszych rodów bytomskich Żydów, chociażby Friedlaenderów czy Loewich. W latach 60. ubiegłego stulecia stworzono lapidarium z nagrobkami pochodzącymi ze starego kirkutu. Pomnikiem uczczono Żydów holenderskich - ofiary pracy przymusowej na Śląsku w czasie II wojny światowej. Cmentarz jest otoczony murem. W jego linii znajdują się dom przedpogrzebowy oraz dom mieszkalny opiekuna nekropolii.
Bytom
W połowie XIX wieku zmarłych obywateli Bytomia chowano na cmentarzu, położonym nieopodal zachodnich granic miasta. Rozwój gospodarczy i co za tym idzie ludnościowy Bytomia, spowodował konieczność wytyczenia nowej, większej nekropolii. Na jej miejsce wybrano działki znajdujące się przy jednym z ważniejszych traktów miejskich, prowadzącym z Bytomia do Piekar Śląskich, czyli ul. Piekarskiej. Od 1888 roku nekropolia pozostaje pod opieką parafii Świętej Trójcy. Pierwszą część cmentarza Mater Dolorosa (po niem. FriedhofMaterDolorosa) otwarto w roku 1868. Użytkowanie drugiej rozpoczęto kilkanaście lat później. W 1882 roku poświęcono kaplicę cmentarną pod wezwaniem Matki Bożej Bolesnej. Projektantem tej smukłej, neogotyckiej budowli był Hugo Heer – architekt wywodzący się z Bytomia, a działający w Wiedniu. Świątynia mogła powstać dzięki hojnemu zapisowi mieszkanki Rozbarku, Julianny Garus, która na ten cel przekazała 12 tysięcy marek. W zabytkowej kaplicy spoczywają najwybitniejsi przedstawiciele bytomskiego duchowieństwa. W jej wnętrzu odnajdziemy na przykład płyty nagrobne ks. Norberta Bonczyka, zwanego „śląskim Homerem” czy ks. Wiktora Durynka. Natomiast w sąsiedztwie kaplicy znajduje się nagrobek ks. Józefa Szafranka, nazywanego „czerwonym farorzem”. Cmentarz Mater Dolorosa jest miejscem pochówku bytomian o polskich i niemieckich korzeniach. Leżą więc tutaj obok siebie Paul Jackisch (XIX-wieczny architekt) i Georg Bruening (wieloletni burmistrz z przełomu XIX i XX wieku) oraz działacze „Rodła” (polskiej organizacji na terenie Niemiec): Antoni Józefczak czy Józef Kwietniewski. Na cmentarzu zachowało się wiele zabytkowych kaplic grobowych, mauzoleów, pomników i nagrobków z końca XIX i początków XX wieku. Do rejestru zabytków wpisano także ogrodzenie cmentarza i wiele pomnikowych okazów drzew.
Gliwice
Żydzi w Gliwicach z początku byli nieliczni, z czasem jednak ich liczba wzrosła, podobnie jak pozycja społeczna. Pierwsza informacja źródłowa o ich obecności w mieście pochodzi z końca XVII wieku. W 1698 roku ochrzciła się mianowicie osiemnastoletnia Żydówka Anna Maria Renata. W następnym stuleciu mieszkało tutaj już kilka rodzin wyznania mojżeszowego, które zajmowały się m.in. wyszynkiem. Po przejściu Śląska we władanie Królestwa Prus, wszystkim Żydom nakazano początkowo osiedlić się na wschód od Odry i to wyłącznie na terenach wiejskich. Rozporządzenie to wkrótce zmieniono i za pożądane miejsce osiedleńcze uznano śląskie miasta. Sytuacja pruskich Żydów zmieniła się diametralnie w 1812 roku, kiedy to wydano edykt emancypacyjny. W roku 1812 stanęła pierwsza synagoga w Gliwicach. Po trzech latach założono cmentarz. W mieście mieszkało wtedy niespełna 200 osób narodowości żydowskiej. Z czasem wśród nich było coraz więcej urzędników, inżynierów, czy wreszcie przedsiębiorców. Cmentarz umiejscowiono na nieco ponad półhektarowej parceli, nabytej jeszcze pod koniec XVIII wieku. Ostatni pochówek odbył się w 1937 roku. Do tego czasu pochowano tutaj około 1400 zmarłych, zachowało się natomiast około 500 nagrobków. Większość z nich to macewy, wykonane z piaskowca i przez to silnie zniszczone. Najstarsze pochodzą z lat 20. XIX wieku. Inskrypcje wykonano po hebrajsku i po niemiecku. Uwagę zwraca grobowiec rodziny Meyerów z 1900 r. w formie nawiązującej do tradycyjnego ohelu. Najbardziej znanymi osobami pochowanymi „Na Piasku” są przedstawiciele rodziny Troplowitz, z której wywodził się Oscar Troplowitz, twórca receptury kremu „Nivea”. Leży tu także rodzeństwo Edyty Stein, znanej bardziej jako św. Teresa od Krzyża. Przy głównym wejściu na cmentarz znajdują się ruiny domu przedpogrzebowego. Nekropolię ostatecznie zamknięto w 1953 roku. Nowy cmentarz żydowski w Gliwicach założono na początku XX wieku.
Katowice
Pierwsi Żydzi na terenie dzisiejszych Katowic pojawili się na przełomie XVII i XVIII wieku. Wspomina się wówczas m.in. o żydowskim karczmarzu z Bogucic. W 1825 roku w Katowicach osiedlił się Żyd–hurtownik żelaza. W następnych latach liczba starozakonnych mieszkańców wioski wzrosła do kilkunastu osób, należących do gminy żydowskiej w Mysłowicach. W 1865 roku, kiedy Katowice uzyskały prawa miejskie, tutejsi wyznawcy judaizmu dysponowali już własną synagogą oraz samodzielną gminą wyznaniową. W rozwijającym się dynamicznie mieście Żydzi uzyskali wysoką rangę społeczną i majątkową. W okresie międzywojennym w Katowicach mieszkało kilka tysięcy osób pochodzenia żydowskiego. Podczas przynależności katowickich wyznawców judaizmu do gminy w Mysłowicach, tam chowali oni swych zmarłych. Własny kirkut – leżący obecnie przy ul. Kozielskiej - założyli dopiero w 1868 roku, na polu zakupionym od Józefa Ludnofskiego. W tym samym roku wzniesiono dom przedpogrzebowy. Pierwszy pochówek odbył się rok później. Po dokupieniu gruntu w kolejnych latach cmentarz osiągnął dzisiejszą wielkość – 1,1 ha. Ciekawostką jest fakt, że już w 1870 roku alejki cmentarne zostały wyasfaltowane przez pioniera tej technologii – Ludwika Katza. Aktualnie cmentarz jest otoczony murem. Zachowało się na nim blisko 1500 nagrobków – od prostych do bardzo okazałych. Te ostatnie postawili katowiccy przedsiębiorcy: Gruenfeldowie (właściciele cegielni, architekci), Goldsteinowie (handel drewnem), Glaserowie (właściciele młyna) i inni. Znajdziemy tutaj piękne przykłady żydowskiej sztuki sepulkralnej. Na terenie cmentarza znajduje się pomnik ofiar Holocaustu. W budynkach cmentarnych planuje się organizację ekspozycji multimedialnej, poświęconej historii i kulturze miejscowych Żydów.
Katowice
Drewniany kościółek św. Michała Archanioła, który na krótko przed II wojną przeniesiony został z miejscowości Syrynia do katowickiego parku, miał być pierwszym obiektem planowanego wówczas skansenu, który jednak ostatecznie nie powstał. Urokliwa świątynia powstała prawdopodobnie w 1510 r., choć warto wspomnieć, że źródła wspominają o drewnianym kościele w Syryni już w roku 1306. Budowla, posiadająca raczej cechy kaplicy, różni się swoją formą od innych tego typu na Górnym Śląsku. Nie posiada wieży, a jedynie wyrastającą z dachu sygnaturkę. Jednonawowa budowla ma konstrukcję zrębową, dość archaiczną, przy której wykorzystano okrągłe bale. Kościół o dwuspadowym dachu otoczony jest sobotami. We wnętrzu znajduje się cenne wyposażenie, do którego należą: późnogotycka rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem, z początku XVI w., XVII-wieczna ambona, XV-wieczna kropielnica oraz skrzynia z okuciami z XVII-XVIII w. Znajdują się tutaj także resztki pierwotnej polichromii. Kościół pełnił m.in. rolę ośrodka duszpasterskiego dla części nowopowstającego osiedla. W latach 80-tych był on także nieformalnym miejscem spotkań opozycjonistów, którzy zbierali się tu dla uczczenia pamięci górników zabitych 16 grudnia 1981 roku przez milicję w kopalni „Wujek”. W latach 90-tych doszło do kilku prób podpalenia obiektu, na szczęście nieskutecznych. Obecnie kościół stanowi ulubione miejsce zawierania ślubów. Obok świątyni znajduje się lapidarium z nagrobkami, kamieniem granicznym oraz tablicą ku czci powstańców śląskich.
Zabrze
Kirkut w Zabrzu założony został w 1871 r., grunt zaś pod nekropolię podarował tutejszej gminie żydowskiej książę Guido Heckel von Donnersmarck. Parcela znajdowała się na ówczesnych peryferiach miasta. Niedługo po powstaniu cmentarza wybudowano tu dom przedpogrzebowy, w którym mieściło się bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza. Z końcem XIX w., a także później, kirkut powiększano. Obecnie na powierzchni 1,5 ( 2,2 ha – www.wikipedia.pl) ha odnajdziemy kilkaset nagrobków - zarówno macew jak i monumentalnych grobowców wykonanych z szarego piaskowca, a także z marmurów, granitu, czy czerwonego labradorytu. Najpiękniejsze z nich powstały na przełomie XIX i XX w. i należą do rodzin Herzbergów, Goldmannów, Borinskich, Leschnitzerów. Grobowiec Böhmów, wykonany z czarnego granitu szwedzkiego, jest wśród nich najokazalszy. Najstarszymi zaś są nagrobki Moritza Adlera oraz Johanny Friedmann, zmarłych w roku 1872. Pod murami pochowano także, w 1918 r., zmarłych żołnierzy rosyjskich z obozu jenieckiego w Zabrzu. Na terenie cmentarza odnajdziemy również zbiorową mogiłę więźniów zlokalizowanej w rejonie miasta filii niemieckiego obozu Auschwitz-Birkenau. Ponieważ przez lata cmentarz był pozbawiony opieki, następowała jego dewastacja, a wiele cenniejszych nagrobków padło ofiarą złodziei. W czasach nam bliższych część zniszczonych macew przeniesiona została w jedno miejsce, gdzie stworzono z nich „ścianę płaczu”. Obecnie opiekę nad cmentarzem sprawuje od 1989 r Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzem Żydowskim w Zabrzu. Piękny jest drzewostan cmentarza, obejmujący kilkanaście gatunków drzew, w tym platany klonolistne posadzone w pierwszych latach istnienia cmentarza. Większą część powierzchni cmentarza i jego drzewostan bujni e porasta bluszcz pospolity.