Pod koniec XIX wieku Zagłębie Dąbrowskie było jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się miejsc na mapie podlegającego Rosji Królestwa Polskiego. Priorytetem długo pozostawało tu wydobycie węgla kamiennego, hutnictwo żelaza czy włókiennictwo. Kultura znajdowała się na dalszym planie.
Potrzeby kulturalne zaspokajały jednak wcale liczne przed ponad stuleciem teatry amatorskie, często związane ze środowiskami robotniczymi czy kolejarskimi. Dlatego za fenomen należy uznać budowę (na trzy lata przed końcem XIX stulecia) w Sosnowcu, który był wtedy „tylko” wielotysięczną miejscowością przemysłową bez praw miejskich, okazałych budynków, będących siedzibą zawodowego teatru. Warto przypomnieć, że w tym czasie stałe teatry istniały jedynie w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Lublinie i Kaliszu.
Tak zwany Teatr Zimowy, wraz z hotelikiem „Saskim” i restauracją, wzniesiono w centrum Sosnowca, przy dzisiejszej ul. Teatralnej, według planów architektonicznych inż. Karola Steczkowskiego. Obiekty te były nowoczesne, o czym świadczy m.in. ich zelektryfikowanie oraz widownia na 700 miejsc.
W lutym 1897 roku wystawiono pierwszą sztukę - „Zemstę” Aleksandra Fredry. Funkcję dyrektora teatru objął Czesław Teofil Janowski, który sprowadził do Sosnowca własny zespół teatralny. 15 lipca tego samego roku odbyła się premiera w położonym nieopodal Teatrze Letnim – tym razem przedstawiono „Krakowiaków i górali, czyli cud mniemany” Wojciecha Bogusławskiego. Drewniany budynek Teatru Letniego przetrwał do czasów I wojny światowej.
Przez dziesięciolecia sosnowiecki teatr dotykały zmienne losy: przebudowywano główny budynek (obecny wygląd zawdzięcza modernizacji z lat 70. ubiegłego stulecia), zmieniali się właściciele, zespoły, repertuar, a nawet jego nazwa – pod obecną (Teatr Zagłębia) funkcjonuje od roku 1955.
1 lipca 2011 roku w wyniku konkursu dyrektorem Teatru Zagłębia został aktor Zbigniew Leraczyk. Jego zastępcą ds. artystycznych została Dorota Ignatjew. Dziś Teatr Zagłębia jest jednym z najważniejszych ośrodków teatralnych w kraju.
