Układ przestrzenny Dąbrowy Górniczej kształtował się począwszy od pierwszej połowy XIX wieku (wtedy w zaborze rosyjskim), aż po czasy prawie współczesne, czyli okres budowy Huty „Katowice”. Za centralną arterię miasta można uznać biegnącą południkowo ul. Tadeusza Kościuszki. Na zachód od niej znajdują się kwartały z najstarszą zabudową miejską, która powstała na terenie dawnej „Kolonii Huty Bankowej”. Funkcję deptaka pełni tam - równoległa do ul. Kościuszki – ul. 3 Maja. Początki industrializacji Dąbrowy przypadają na koniec XVIII wieku - czas uruchomienia pierwszych, prymitywnych kopalń węgla kamiennego. Jednak decydujące znaczenie dla rozwoju wsi (a później miasta) miało powstanie Huty „Bankowa”. Stanęła ona w sąsiedztwie czynnych kopalń węgla kamiennego, w latach 1834-39, z inicjatywy Banku Polskiego (stąd nazwa). Do 1876 roku zakład pozostawał własnością państwa, będąc największą hutą w Cesarstwie Rosyjskim. Wraz z jej budową, na południe od niej postawiono „Kolonię Huty Bankowej”, czyli rozległe osiedle patronackie. Pierwsze 60 domów, w stylu angielskim, wzniósł Piotr Steinkeller wzdłuż równoległych, biegnących w kierunku południowym ulic. Jedną z nich była ulica św. Jana, późniejsza Klubowa, wreszcie dzisiejsza 3 Maja. Ulica 3 Maja jest deptakiem o ograniczonym ruchu samochodowym. Liczy ponad 700 m długości. U jej południowego wylotu znajduje się, na wzniesieniu, „Sztygarka” – budynek postawiony w latach 30. XIX wieku jako szpital, a później przemieniony na siedzibę Zarządu Górniczego. Obecnie jest to Muzeum Miejskie „Sztygarka”. Na skwerze przed muzeum stoi pomnik Stanisława Staszica, księdza, uczonego, filozofa, geologa i geografa, filantropa, działacza politycznego i oświatowego, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia, który przyczynił się do powstania Zagłębia Dąbrowskiego. Wzdłuż ulicy 3 Maja nie zachowały się budynki mieszkalne „Kolonii Huty Bankowej”. Warto natomiast zwrócić uwagę na gmach dawnej Resursy Obywatelskiej. Wybudowano go w 1895 roku jako budynek klubowy dąbrowskich przedsiębiorców. Tutaj tętniło życie towarzyskie i kulturalne Dąbrowy Górniczej. Wcześniej na miejscu Resursy stał szyb wodny kopalni Reden.

Układ przestrzenny Dąbrowy Górniczej kształtował się począwszy od pierwszej połowy XIX wieku (wtedy w zaborze rosyjskim), aż po czasy prawie współczesne, czyli okres budowy Huty „Katowice”. Za centralną arterię miasta można uznać biegnącą południkowo ul. Tadeusza Kościuszki. Na zachód od niej znajdują się kwartały z najstarszą zabudową miejską, która powstała na terenie dawnej „Kolonii Huty Bankowej”. Funkcję deptaka pełni tam - równoległa do ul. Kościuszki – ul. 3 Maja. Początki industrializacji Dąbrowy przypadają na koniec XVIII wieku - czas uruchomienia pierwszych, prymitywnych kopalń węgla kamiennego. Jednak decydujące znaczenie dla rozwoju wsi (a później miasta) miało powstanie Huty „Bankowa”. Stanęła ona w sąsiedztwie czynnych kopalń węgla kamiennego, w latach 1834-39, z inicjatywy Banku Polskiego (stąd nazwa). Do 1876 roku zakład pozostawał własnością państwa, będąc największą hutą w Cesarstwie Rosyjskim. Wraz z jej budową, na południe od niej postawiono „Kolonię Huty Bankowej”, czyli rozległe osiedle patronackie. Pierwsze 60 domów, w stylu angielskim, wzniósł Piotr Steinkeller wzdłuż równoległych, biegnących w kierunku południowym ulic. Jedną z nich była ulica św. Jana, późniejsza Klubowa, wreszcie dzisiejsza 3 Maja. Ulica 3 Maja jest deptakiem o ograniczonym ruchu samochodowym. Liczy ponad 700 m długości. U jej południowego wylotu znajduje się, na wzniesieniu, „Sztygarka” – budynek postawiony w latach 30. XIX wieku jako szpital, a później przemieniony na siedzibę Zarządu Górniczego. Obecnie jest to Muzeum Miejskie „Sztygarka”. Na skwerze przed muzeum stoi pomnik Stanisława Staszica, księdza, uczonego, filozofa, geologa i geografa, filantropa, działacza politycznego i oświatowego, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia, który przyczynił się do powstania Zagłębia Dąbrowskiego. Wzdłuż ulicy 3 Maja nie zachowały się budynki mieszkalne „Kolonii Huty Bankowej”. Warto natomiast zwrócić uwagę na gmach dawnej Resursy Obywatelskiej. Wybudowano go w 1895 roku jako budynek klubowy dąbrowskich przedsiębiorców. Tutaj tętniło życie towarzyskie i kulturalne Dąbrowy Górniczej. Wcześniej na miejscu Resursy stał szyb wodny kopalni Reden.

Osiedle robotnicze w dzielnicy Ruda powstało ok. 1900 roku. W jego skład weszły zabudowania mieszkalne i budynki użyteczności publicznej. Budynki mieszkalne zlokalizowano przy ulicach Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej. Z kolei kościół parafialny Matki Bożej Różańcowej znajduje się przy ul. Kościelnej; budynek dawnego Urzędu Gminy (obecnie muzeum i komisariat policji) – przy ul. Wolności; dawne gimnazjum im. Staszica (obecnie liceum ogólnokształcące) – przy ul. Mickiewicza. W zespole zabudowy mieszkaniowej można wyróżnić dwa typy zabudowy. Pierwszy występuje w południowej pierzei ulicy Staszica. Zbudowane z cegły i nieotynkowane budynki, są dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem i dwuspadowym dachem. Wejścia do nich zlokalizowano w elewacjach bocznych. Drugi typ zabudowy to dwa rzędy budynków: w północnej pierzei ulicy Staszica i w południowej pierzei ulicy Kościelnej. Tworzą one zwarty zespół - poprzez połączenie budynków mieszkalnych ustawionymi prostopadle zabudowaniami gospodarczymi. Budynki mieszkalne od strony frontowej posiadają dwa ryzality. Zbudowano je z cegły i podpiwniczono; każdy składa się z dwóch kondygnacji. Wejścia do budynków rozmieszczono symetrycznie od strony podwórza. Pomiędzy poszczególnymi budynkami występują różnice w wystroju elewacji. Niektóre posiadają szczyty ozdobione spiętrzonymi spływami wolutowymi, inne mają trójkątne szczyty, ozdobione gzymsem międzykondygnacyjnym. Od strony wschodniej zespół zamykają budynki przy ul. Wolności, połączone ze sobą zabudowaniami gospodarczymi. Zbudowano je również z cegły. Prawie wszystkie są dwukondygnacyjne, jedynie narożny budynek ma o jedno piętro więcej. W jego ściętym narożniku zachowała się rzeźba - Pasja z 1893 roku. Od strony ulicy Wolności elewację ozdobiono wykuszem. Budynki przy ulicy Wieniawskiego wzniesiono z cegły; są trójkondygnacyjne i podpiwniczone. Okna ozdobiono prostokątnymi opaskami, a na parterze ujęto dodatkowo w płytkie arkady. We wschodniej części osiedla znajdują się dwa gmachy użyteczności publicznej. Budynek liceum posiada rozczłonkowaną bryłę, a jego ceglana elewacja jest bogato dekorowana. Z kolei budynek muzeum zbudowano na rzucie w kształcie litery „T”. Okna zakończone są łukami wklęsło-wypukłymi. Do zespołu tego należy również (oddalony nieco) kościół pw. Matki Bożej Różańcowej z 1869 roku. Świątynię zbudowano z kamienia i cegły, w stylu neogotyckim; jest orientowana, trójnawowa, posiada sygnaturkę. Od południa do kościoła przylega plebania, połączona z nim łącznikiem na wysokości drugiej kondygnacji. Projektantem budynków zlokalizowanych przy ul. Wolności, Wieniawskiego i Kościelnej, był Hans von Poellnitz, kościół zaś zawdzięcza swoją formę budowniczemu Wachtelowi. Układ planu osiedla, jak i architektura poszczególnych budynków zachowały się praktycznie bez zmian. Unikatowe już w skali całego regionu są zachowane zespoły budynków gospodarskich (chlewiki, komórki), niegdyś tak charakterystycznych elementów osiedli robotniczych.

Osiedle robotnicze w dzielnicy Ruda powstało ok. 1900 roku. W jego skład weszły zabudowania mieszkalne i budynki użyteczności publicznej. Budynki mieszkalne zlokalizowano przy ulicach Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej. Z kolei kościół parafialny Matki Bożej Różańcowej znajduje się przy ul. Kościelnej; budynek dawnego Urzędu Gminy (obecnie muzeum i komisariat policji) – przy ul. Wolności; dawne gimnazjum im. Staszica (obecnie liceum ogólnokształcące) – przy ul. Mickiewicza. W zespole zabudowy mieszkaniowej można wyróżnić dwa typy zabudowy. Pierwszy występuje w południowej pierzei ulicy Staszica. Zbudowane z cegły i nieotynkowane budynki, są dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem i dwuspadowym dachem. Wejścia do nich zlokalizowano w elewacjach bocznych. Drugi typ zabudowy to dwa rzędy budynków: w północnej pierzei ulicy Staszica i w południowej pierzei ulicy Kościelnej. Tworzą one zwarty zespół - poprzez połączenie budynków mieszkalnych ustawionymi prostopadle zabudowaniami gospodarczymi. Budynki mieszkalne od strony frontowej posiadają dwa ryzality. Zbudowano je z cegły i podpiwniczono; każdy składa się z dwóch kondygnacji. Wejścia do budynków rozmieszczono symetrycznie od strony podwórza. Pomiędzy poszczególnymi budynkami występują różnice w wystroju elewacji. Niektóre posiadają szczyty ozdobione spiętrzonymi spływami wolutowymi, inne mają trójkątne szczyty, ozdobione gzymsem międzykondygnacyjnym. Od strony wschodniej zespół zamykają budynki przy ul. Wolności, połączone ze sobą zabudowaniami gospodarczymi. Zbudowano je również z cegły. Prawie wszystkie są dwukondygnacyjne, jedynie narożny budynek ma o jedno piętro więcej. W jego ściętym narożniku zachowała się rzeźba - Pasja z 1893 roku. Od strony ulicy Wolności elewację ozdobiono wykuszem. Budynki przy ulicy Wieniawskiego wzniesiono z cegły; są trójkondygnacyjne i podpiwniczone. Okna ozdobiono prostokątnymi opaskami, a na parterze ujęto dodatkowo w płytkie arkady. We wschodniej części osiedla znajdują się dwa gmachy użyteczności publicznej. Budynek liceum posiada rozczłonkowaną bryłę, a jego ceglana elewacja jest bogato dekorowana. Z kolei budynek muzeum zbudowano na rzucie w kształcie litery „T”. Okna zakończone są łukami wklęsło-wypukłymi. Do zespołu tego należy również (oddalony nieco) kościół pw. Matki Bożej Różańcowej z 1869 roku. Świątynię zbudowano z kamienia i cegły, w stylu neogotyckim; jest orientowana, trójnawowa, posiada sygnaturkę. Od południa do kościoła przylega plebania, połączona z nim łącznikiem na wysokości drugiej kondygnacji. Projektantem budynków zlokalizowanych przy ul. Wolności, Wieniawskiego i Kościelnej, był Hans von Poellnitz, kościół zaś zawdzięcza swoją formę budowniczemu Wachtelowi. Układ planu osiedla, jak i architektura poszczególnych budynków zachowały się praktycznie bez zmian. Unikatowe już w skali całego regionu są zachowane zespoły budynków gospodarskich (chlewiki, komórki), niegdyś tak charakterystycznych elementów osiedli robotniczych.

Układ przestrzenny Dąbrowy Górniczej kształtował się począwszy od pierwszej połowy XIX wieku (wtedy w zaborze rosyjskim), aż po czasy prawie współczesne, czyli okres budowy Huty „Katowice”. Za centralną arterię miasta można uznać biegnącą południkowo ul. Tadeusza Kościuszki. Na zachód od niej znajdują się kwartały z najstarszą zabudową miejską, która powstała na terenie dawnej „Kolonii Huty Bankowej”. Funkcję deptaka pełni tam - równoległa do ul. Kościuszki – ul. 3 Maja. Początki industrializacji Dąbrowy przypadają na koniec XVIII wieku - czas uruchomienia pierwszych, prymitywnych kopalń węgla kamiennego. Jednak decydujące znaczenie dla rozwoju wsi (a później miasta) miało powstanie Huty „Bankowa”. Stanęła ona w sąsiedztwie czynnych kopalń węgla kamiennego, w latach 1834-39, z inicjatywy Banku Polskiego (stąd nazwa). Do 1876 roku zakład pozostawał własnością państwa, będąc największą hutą w Cesarstwie Rosyjskim. Wraz z jej budową, na południe od niej postawiono „Kolonię Huty Bankowej”, czyli rozległe osiedle patronackie. Pierwsze 60 domów, w stylu angielskim, wzniósł Piotr Steinkeller wzdłuż równoległych, biegnących w kierunku południowym ulic. Jedną z nich była ulica św. Jana, późniejsza Klubowa, wreszcie dzisiejsza 3 Maja. Ulica 3 Maja jest deptakiem o ograniczonym ruchu samochodowym. Liczy ponad 700 m długości. U jej południowego wylotu znajduje się, na wzniesieniu, „Sztygarka” – budynek postawiony w latach 30. XIX wieku jako szpital, a później przemieniony na siedzibę Zarządu Górniczego. Obecnie jest to Muzeum Miejskie „Sztygarka”. Na skwerze przed muzeum stoi pomnik Stanisława Staszica, księdza, uczonego, filozofa, geologa i geografa, filantropa, działacza politycznego i oświatowego, jednego z najwybitniejszych przedstawicieli polskiego oświecenia, który przyczynił się do powstania Zagłębia Dąbrowskiego. Wzdłuż ulicy 3 Maja nie zachowały się budynki mieszkalne „Kolonii Huty Bankowej”. Warto natomiast zwrócić uwagę na gmach dawnej Resursy Obywatelskiej. Wybudowano go w 1895 roku jako budynek klubowy dąbrowskich przedsiębiorców. Tutaj tętniło życie towarzyskie i kulturalne Dąbrowy Górniczej. Wcześniej na miejscu Resursy stał szyb wodny kopalni Reden.

Osiedle robotnicze w dzielnicy Ruda powstało ok. 1900 roku. W jego skład weszły zabudowania mieszkalne i budynki użyteczności publicznej. Budynki mieszkalne zlokalizowano przy ulicach Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej. Z kolei kościół parafialny Matki Bożej Różańcowej znajduje się przy ul. Kościelnej; budynek dawnego Urzędu Gminy (obecnie muzeum i komisariat policji) – przy ul. Wolności; dawne gimnazjum im. Staszica (obecnie liceum ogólnokształcące) – przy ul. Mickiewicza. W zespole zabudowy mieszkaniowej można wyróżnić dwa typy zabudowy. Pierwszy występuje w południowej pierzei ulicy Staszica. Zbudowane z cegły i nieotynkowane budynki, są dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem i dwuspadowym dachem. Wejścia do nich zlokalizowano w elewacjach bocznych. Drugi typ zabudowy to dwa rzędy budynków: w północnej pierzei ulicy Staszica i w południowej pierzei ulicy Kościelnej. Tworzą one zwarty zespół - poprzez połączenie budynków mieszkalnych ustawionymi prostopadle zabudowaniami gospodarczymi. Budynki mieszkalne od strony frontowej posiadają dwa ryzality. Zbudowano je z cegły i podpiwniczono; każdy składa się z dwóch kondygnacji. Wejścia do budynków rozmieszczono symetrycznie od strony podwórza. Pomiędzy poszczególnymi budynkami występują różnice w wystroju elewacji. Niektóre posiadają szczyty ozdobione spiętrzonymi spływami wolutowymi, inne mają trójkątne szczyty, ozdobione gzymsem międzykondygnacyjnym. Od strony wschodniej zespół zamykają budynki przy ul. Wolności, połączone ze sobą zabudowaniami gospodarczymi. Zbudowano je również z cegły. Prawie wszystkie są dwukondygnacyjne, jedynie narożny budynek ma o jedno piętro więcej. W jego ściętym narożniku zachowała się rzeźba - Pasja z 1893 roku. Od strony ulicy Wolności elewację ozdobiono wykuszem. Budynki przy ulicy Wieniawskiego wzniesiono z cegły; są trójkondygnacyjne i podpiwniczone. Okna ozdobiono prostokątnymi opaskami, a na parterze ujęto dodatkowo w płytkie arkady. We wschodniej części osiedla znajdują się dwa gmachy użyteczności publicznej. Budynek liceum posiada rozczłonkowaną bryłę, a jego ceglana elewacja jest bogato dekorowana. Z kolei budynek muzeum zbudowano na rzucie w kształcie litery „T”. Okna zakończone są łukami wklęsło-wypukłymi. Do zespołu tego należy również (oddalony nieco) kościół pw. Matki Bożej Różańcowej z 1869 roku. Świątynię zbudowano z kamienia i cegły, w stylu neogotyckim; jest orientowana, trójnawowa, posiada sygnaturkę. Od południa do kościoła przylega plebania, połączona z nim łącznikiem na wysokości drugiej kondygnacji. Projektantem budynków zlokalizowanych przy ul. Wolności, Wieniawskiego i Kościelnej, był Hans von Poellnitz, kościół zaś zawdzięcza swoją formę budowniczemu Wachtelowi. Układ planu osiedla, jak i architektura poszczególnych budynków zachowały się praktycznie bez zmian. Unikatowe już w skali całego regionu są zachowane zespoły budynków gospodarskich (chlewiki, komórki), niegdyś tak charakterystycznych elementów osiedli robotniczych.

Osiedle robotnicze w dzielnicy Ruda powstało ok. 1900 roku. W jego skład weszły zabudowania mieszkalne i budynki użyteczności publicznej. Budynki mieszkalne zlokalizowano przy ulicach Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej. Z kolei kościół parafialny Matki Bożej Różańcowej znajduje się przy ul. Kościelnej; budynek dawnego Urzędu Gminy (obecnie muzeum i komisariat policji) – przy ul. Wolności; dawne gimnazjum im. Staszica (obecnie liceum ogólnokształcące) – przy ul. Mickiewicza. W zespole zabudowy mieszkaniowej można wyróżnić dwa typy zabudowy. Pierwszy występuje w południowej pierzei ulicy Staszica. Zbudowane z cegły i nieotynkowane budynki, są dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem i dwuspadowym dachem. Wejścia do nich zlokalizowano w elewacjach bocznych. Drugi typ zabudowy to dwa rzędy budynków: w północnej pierzei ulicy Staszica i w południowej pierzei ulicy Kościelnej. Tworzą one zwarty zespół - poprzez połączenie budynków mieszkalnych ustawionymi prostopadle zabudowaniami gospodarczymi. Budynki mieszkalne od strony frontowej posiadają dwa ryzality. Zbudowano je z cegły i podpiwniczono; każdy składa się z dwóch kondygnacji. Wejścia do budynków rozmieszczono symetrycznie od strony podwórza. Pomiędzy poszczególnymi budynkami występują różnice w wystroju elewacji. Niektóre posiadają szczyty ozdobione spiętrzonymi spływami wolutowymi, inne mają trójkątne szczyty, ozdobione gzymsem międzykondygnacyjnym. Od strony wschodniej zespół zamykają budynki przy ul. Wolności, połączone ze sobą zabudowaniami gospodarczymi. Zbudowano je również z cegły. Prawie wszystkie są dwukondygnacyjne, jedynie narożny budynek ma o jedno piętro więcej. W jego ściętym narożniku zachowała się rzeźba - Pasja z 1893 roku. Od strony ulicy Wolności elewację ozdobiono wykuszem. Budynki przy ulicy Wieniawskiego wzniesiono z cegły; są trójkondygnacyjne i podpiwniczone. Okna ozdobiono prostokątnymi opaskami, a na parterze ujęto dodatkowo w płytkie arkady. We wschodniej części osiedla znajdują się dwa gmachy użyteczności publicznej. Budynek liceum posiada rozczłonkowaną bryłę, a jego ceglana elewacja jest bogato dekorowana. Z kolei budynek muzeum zbudowano na rzucie w kształcie litery „T”. Okna zakończone są łukami wklęsło-wypukłymi. Do zespołu tego należy również (oddalony nieco) kościół pw. Matki Bożej Różańcowej z 1869 roku. Świątynię zbudowano z kamienia i cegły, w stylu neogotyckim; jest orientowana, trójnawowa, posiada sygnaturkę. Od południa do kościoła przylega plebania, połączona z nim łącznikiem na wysokości drugiej kondygnacji. Projektantem budynków zlokalizowanych przy ul. Wolności, Wieniawskiego i Kościelnej, był Hans von Poellnitz, kościół zaś zawdzięcza swoją formę budowniczemu Wachtelowi. Układ planu osiedla, jak i architektura poszczególnych budynków zachowały się praktycznie bez zmian. Unikatowe już w skali całego regionu są zachowane zespoły budynków gospodarskich (chlewiki, komórki), niegdyś tak charakterystycznych elementów osiedli robotniczych.

Osiedle robotnicze w dzielnicy Ruda powstało ok. 1900 roku. W jego skład weszły zabudowania mieszkalne i budynki użyteczności publicznej. Budynki mieszkalne zlokalizowano przy ulicach Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej. Z kolei kościół parafialny Matki Bożej Różańcowej znajduje się przy ul. Kościelnej; budynek dawnego Urzędu Gminy (obecnie muzeum i komisariat policji) – przy ul. Wolności; dawne gimnazjum im. Staszica (obecnie liceum ogólnokształcące) – przy ul. Mickiewicza. W zespole zabudowy mieszkaniowej można wyróżnić dwa typy zabudowy. Pierwszy występuje w południowej pierzei ulicy Staszica. Zbudowane z cegły i nieotynkowane budynki, są dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem i dwuspadowym dachem. Wejścia do nich zlokalizowano w elewacjach bocznych. Drugi typ zabudowy to dwa rzędy budynków: w północnej pierzei ulicy Staszica i w południowej pierzei ulicy Kościelnej. Tworzą one zwarty zespół - poprzez połączenie budynków mieszkalnych ustawionymi prostopadle zabudowaniami gospodarczymi. Budynki mieszkalne od strony frontowej posiadają dwa ryzality. Zbudowano je z cegły i podpiwniczono; każdy składa się z dwóch kondygnacji. Wejścia do budynków rozmieszczono symetrycznie od strony podwórza. Pomiędzy poszczególnymi budynkami występują różnice w wystroju elewacji. Niektóre posiadają szczyty ozdobione spiętrzonymi spływami wolutowymi, inne mają trójkątne szczyty, ozdobione gzymsem międzykondygnacyjnym. Od strony wschodniej zespół zamykają budynki przy ul. Wolności, połączone ze sobą zabudowaniami gospodarczymi. Zbudowano je również z cegły. Prawie wszystkie są dwukondygnacyjne, jedynie narożny budynek ma o jedno piętro więcej. W jego ściętym narożniku zachowała się rzeźba - Pasja z 1893 roku. Od strony ulicy Wolności elewację ozdobiono wykuszem. Budynki przy ulicy Wieniawskiego wzniesiono z cegły; są trójkondygnacyjne i podpiwniczone. Okna ozdobiono prostokątnymi opaskami, a na parterze ujęto dodatkowo w płytkie arkady. We wschodniej części osiedla znajdują się dwa gmachy użyteczności publicznej. Budynek liceum posiada rozczłonkowaną bryłę, a jego ceglana elewacja jest bogato dekorowana. Z kolei budynek muzeum zbudowano na rzucie w kształcie litery „T”. Okna zakończone są łukami wklęsło-wypukłymi. Do zespołu tego należy również (oddalony nieco) kościół pw. Matki Bożej Różańcowej z 1869 roku. Świątynię zbudowano z kamienia i cegły, w stylu neogotyckim; jest orientowana, trójnawowa, posiada sygnaturkę. Od południa do kościoła przylega plebania, połączona z nim łącznikiem na wysokości drugiej kondygnacji. Projektantem budynków zlokalizowanych przy ul. Wolności, Wieniawskiego i Kościelnej, był Hans von Poellnitz, kościół zaś zawdzięcza swoją formę budowniczemu Wachtelowi. Układ planu osiedla, jak i architektura poszczególnych budynków zachowały się praktycznie bez zmian. Unikatowe już w skali całego regionu są zachowane zespoły budynków gospodarskich (chlewiki, komórki), niegdyś tak charakterystycznych elementów osiedli robotniczych.

Osiedle robotnicze w dzielnicy Ruda powstało ok. 1900 roku. W jego skład weszły zabudowania mieszkalne i budynki użyteczności publicznej. Budynki mieszkalne zlokalizowano przy ulicach Wieniawskiego, Wolności, Staszica i Kościelnej. Z kolei kościół parafialny Matki Bożej Różańcowej znajduje się przy ul. Kościelnej; budynek dawnego Urzędu Gminy (obecnie muzeum i komisariat policji) – przy ul. Wolności; dawne gimnazjum im. Staszica (obecnie liceum ogólnokształcące) – przy ul. Mickiewicza. W zespole zabudowy mieszkaniowej można wyróżnić dwa typy zabudowy. Pierwszy występuje w południowej pierzei ulicy Staszica. Zbudowane z cegły i nieotynkowane budynki, są dwukondygnacyjne, z użytkowym poddaszem i dwuspadowym dachem. Wejścia do nich zlokalizowano w elewacjach bocznych. Drugi typ zabudowy to dwa rzędy budynków: w północnej pierzei ulicy Staszica i w południowej pierzei ulicy Kościelnej. Tworzą one zwarty zespół - poprzez połączenie budynków mieszkalnych ustawionymi prostopadle zabudowaniami gospodarczymi. Budynki mieszkalne od strony frontowej posiadają dwa ryzality. Zbudowano je z cegły i podpiwniczono; każdy składa się z dwóch kondygnacji. Wejścia do budynków rozmieszczono symetrycznie od strony podwórza. Pomiędzy poszczególnymi budynkami występują różnice w wystroju elewacji. Niektóre posiadają szczyty ozdobione spiętrzonymi spływami wolutowymi, inne mają trójkątne szczyty, ozdobione gzymsem międzykondygnacyjnym. Od strony wschodniej zespół zamykają budynki przy ul. Wolności, połączone ze sobą zabudowaniami gospodarczymi. Zbudowano je również z cegły. Prawie wszystkie są dwukondygnacyjne, jedynie narożny budynek ma o jedno piętro więcej. W jego ściętym narożniku zachowała się rzeźba - Pasja z 1893 roku. Od strony ulicy Wolności elewację ozdobiono wykuszem. Budynki przy ulicy Wieniawskiego wzniesiono z cegły; są trójkondygnacyjne i podpiwniczone. Okna ozdobiono prostokątnymi opaskami, a na parterze ujęto dodatkowo w płytkie arkady. We wschodniej części osiedla znajdują się dwa gmachy użyteczności publicznej. Budynek liceum posiada rozczłonkowaną bryłę, a jego ceglana elewacja jest bogato dekorowana. Z kolei budynek muzeum zbudowano na rzucie w kształcie litery „T”. Okna zakończone są łukami wklęsło-wypukłymi. Do zespołu tego należy również (oddalony nieco) kościół pw. Matki Bożej Różańcowej z 1869 roku. Świątynię zbudowano z kamienia i cegły, w stylu neogotyckim; jest orientowana, trójnawowa, posiada sygnaturkę. Od południa do kościoła przylega plebania, połączona z nim łącznikiem na wysokości drugiej kondygnacji. Projektantem budynków zlokalizowanych przy ul. Wolności, Wieniawskiego i Kościelnej, był Hans von Poellnitz, kościół zaś zawdzięcza swoją formę budowniczemu Wachtelowi. Układ planu osiedla, jak i architektura poszczególnych budynków zachowały się praktycznie bez zmian. Unikatowe już w skali całego regionu są zachowane zespoły budynków gospodarskich (chlewiki, komórki), niegdyś tak charakterystycznych elementów osiedli robotniczych.