Mało które miasto na Śląsku może się pochwalić tak długim rodowodem, jak Bytom. Zdaniem archeologów początki osady na Wzgórzu św. Małgorzaty sięgają czasów pierwszych Piastów, czyli XI wieku. Pierwsza wzmianka w dokumentach jest o sto lat późniejsza i pochodzi z lat 1123-25. W XII stuleciu był Bytom siedzibą kasztelanii. Po najeździe tatarskim i prawdopodobnym zniszczeniu osady przedlokacyjnej, miasto ukształtowało się na terenach położonych na północ od Wzgórza św. Małgorzaty. W 1254 roku książę opolsko-raciborski, Władysław, lokował Bytom na prawie magdeburskim.
Miasto wkrótce otoczyło się murami i rozwijało jako ośrodek górniczy, rzemieślniczy i handlowy. Niestety, do dziś przetrwało niewiele śladów z czasów średniowiecznej świetności miasta. Dynamiczny rozwój Bytomia w XIX wieku spowodował likwidację starej zabudowy, dlatego obecne jego oblicze to budownictwo XIX- i XX-wieczne. Resztki murów obronnych możemy oglądać na przykład w sąsiedztwie ul. Korfantego. Niedawne prace archeologiczne na Rynku odsłoniły także chociażby piwnice starego ratusza oraz domów przyrynkowych. Bardzo interesujących odkryć dokonano na placu Kościuszki, gdzie odsłonięto m.in. drewnianą obudowę studni.
Jedynym miejscem w Bytomiu, w którym zachowały się autentyczne mury z czasów średniowiecza, są słynne piwnice Gorywodów. Znajdziemy je w centrum miasta, na rogu Rynku i ul. Strażackiej, w sąsiedztwie kościoła parafialnego Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Piwnice te wymurowano w XIII wieku z miejscowego surowca, czyli kamienia dolomitowego; do dziś zachowały się gotyckie portale o charakterystycznym, ostrołukowym wykroju. Piwnice swą nazwę zawdzięczają XVIII-wiecznym właścicielom kamienicy wznoszącej się powyżej. Handlowali oni winem, które przechowywano w świetnie nadających się do tego piwnicach. Jeszcze w połowie ubiegłego stulecia dom Gorywodów był najstarszą kamienicą w Bytomiu. Niestety, w latach 50. została ona wyburzona. Na archiwalnych fotografiach widać, że ten trójkondygnacyjny gmach przykryty był dwuspadowym dachem, a front zdobił barokowy szczyt z falistymi spływami. Obecnie w zabytkowych podziemiach ma siedzibę znana restauracja „Piwnice Gorywodów”.
