W Zabrzu pod koniec XVIII wieku powstała - pierwsza na Górnym Śląsku - królewska kopalnia węgla kamiennego. Nie dziwi zatem fakt, że właśnie w tym mieście odnajdziemy Muzeum Górnictwa Węglowego. Powstało ono w 1981 roku z połączenia zbiorów górniczych Muzeum Miejskiego w Zabrzu i zbiorów Związkowego Muzeum Górniczego w Sosnowcu. Siedzibą muzeum jest gmach dawnego starostwa zabrzańskiego. Wzniesiono go w stylu eklektycznym w 1874 roku. Wewnątrz zachowała się efektowna, reprezentacyjna sala witrażowa, zaprojektowana w stylu neogotyku skandynawskiego.
Budynek już w 1979 roku przeznaczono na cele muzealne, jednak decyzja ta została oficjalnie zatwierdzona po dwóch latach. Muzeum gromadzi zbiory z zakresu geologii i paleobotaniki, historii górnictwa, przetwórstwa węgla oraz techniki i kultury górniczej. Eksponaty podzielone zostały na szereg wystaw.
Najnowocześniejszą oprawę otrzymały „Dzieje techniki w polskim górnictwie węglowym”. To multimedialna podróż do wyrobisk górniczych, której towarzyszą odgłosy podziemnej pracy. Z bliska poznajemy sposoby urabiania węgla, jego transportu i wentylacji wyrobisk. Uzupełnieniem tej wystawy są ekspozycje narzędzi i maszyn górniczych (na dziedzińcu umieszczono autentyczny kombajn węglowy), techniki oświetleniowej, sprzętów i urządzeń zapewniających górnikom łączność. Nie zapomniano o historii samego przemysłu i naukowcach, zasłużonych dla jego rozwoju.
Kto pragnie dowiedzieć się czegoś o pochodzeniu węgla musi koniecznie znaleźć czas na zwiedzenie multimedialnej wystawy „Tajemnice lasu karbońskiego”. To niesamowity spacer po lesie sprzed milionów lat. Stąd warto się udać na ekspozycje polskich kopalin oraz sposobów wykorzystania węgla w nauce i gospodarce.
Bardzo interesujące są ekspozycje poświęcone życiu codziennemu górników. W muzeum odtworzono tradycyjne górnicze mieszkanie, wyodrębniono też dział z pięknymi, tamtejszymi strojami. Jako że górnicy lubili i lubią muzykować, znalazł się tutaj także kącik temu poświęcony.
Oczywiście w muzeum nie mogło zabraknąć św. Barbary - w jednym miejscu zgromadzono różnorodne jej wizerunki, w tym wykonane w czarnym węglu. Oddziałem Muzeum Górnictwa Węglowego jest Skansen Górniczy „Królowa Luiza”. Muzeum znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki.
Siedzibą Muzeum jest zabytkowy budynek dawnego starostwa powiatowego, wzniesiony 136 lat temu w 1875 roku. Styl i wystrój budynku wpisują się w nurt eklektyzmu, rozpowszechnionego pod koniec XIX w. Z kolei reprezentacyjna Sala Witrażowa stylizowana jest na skandynawski gotyk. Wśród pokaźnej kolekcji zabrzańskiego Muzeum znajdują się m.in. pochodząca z XVII wieku barda górników olkuskich oraz liczne zdjęcia, w większości ponad stuletnie. W Muzeum znajduje się także XVIII-wieczny kunszt wodny, czyli dawna pompa odwadniająca, jedyny tak dobrze zachowany w całej Europie. W Muzeum Górnictwa Węglowego podziwiać można wystawę „Tajemnice lasu karbońskiego”. Zawiera ona skamieliny sprzed 300 milionów lat, a także naturalnej wielkości modele potężnych ważek oraz 1,5 metrowego karbońskiego wija.
Remont budynku Muzeum przy ul. 3 Maja 19
Szanowni Państwo,
W związku z prowadzonymi pracami remontowymi budynku przy ul. 3 Maja 19, gmach Muzeum jest zamknięty dla zwiedzających od 1 listopada 2017 r. aż do odwołania. Czas trwania remontu planowany jest na ok. 2 lata.
Zapraszamy do odwiedzenia innych obiektów: Kopalni Guido (ul. 3 Maja 93), Sztolni Królowa Luiza (ul. Wolności 410) oraz Kopalni Królowa Luiza (ul. Sienkiewicza 43, wjazd od ul. Mochnackiego).
Za utrudnienia przepraszamy.